Aba bakuru 4
b'ibihugu na bo bazize inyota y'ubutegetsi ya
FPR :
uhereye hejuru
ibumoso:
-
Habyarimana
Juvénal(RWANDA), Cyprien
Ntaryamira(BURUNDI)
(bombi baguye mu ndege
yarashwe le 06.04.94);
-
Ndadaye Melchior(BURUNDI) wishwe le 21.10.
1993,
- Laurent
Désiré Kabila (RDC) yishwe muri 2001
BAKWIYE
KWIBUKWA.
Icyo umuhanzi cg.
umuhanuzi barusha abandi si ibitekerezo. Ahubwo ni ubutwari
n’uburyo bwo kuvuga
icyo benshi cg. bose batekereza. Imwe mu ndirimbo za Byumvuhore igira
iti “Ibi
ndabirambiwe. Ndambiwe, ndambiwe, shenge ;
ndambiwe ibi birambiranye, nyabusa”.
Kimwe mu byo Abanyarwanda
barambiwe ni ukwibuka bamwe, bagahatirwa kwibagirwa abandi. Yarabivuze
umutegarugori Victoire Ingabire Umuhoza mu kwa mbere
kw’umwaka ushize (2010)
ubwo yasuraga urwibutso rwo ku Gisozi i Kigali. Yarabivuze Faustin
Twagiramungu
i Buruseli le 29/1/2011 ubwo yamurikaga imigabo n’imigambi
y’ishyaka rye rishya
(RDI-Rwanda Nziza). Tubisanga no mu ntego z’ishyaka
“Ihuriro ry’Abanyarwanda
(Rwanda National Congress)” rya Kayumba, Karegeya, Gahima,
Rudasingwa n’abandi
(Reba ku rubuga www.rwandanationalcongress.com).
Abo ni
bamwe mu batinyutse kubivuga ku mugaragaro ; ariko mu
by’ukuri byifuzwa na
bose. Reka dufate ingero 2 gusa mu zindi nyinshi cyane zerekana ko
kwibuka
bamwe ukareka abandi ari ibintu bibi byakorwa gusa n’umuntu
utagira umutima
kandi ushishikajwe n’izindi nyungu zidafite aho zihuriye no
kunamira
abatabarutse. Urugero rwa mbere ni urw’abantu bapfanye na
perezida Yuvenali
Habyarimana mu mugoroba wa le 6/4/1994. Urundi ni urw’abiciwe
mu kigo
cy’Abayezuwiti (Centre Christus) i Remera ya Kigali nanone le
6/4/1994.
I.
Abapfanye na
perezida Yuvenali Habyarimana
Iraswa ry’indege ya
perezida Yuvenali Habyarimana ryahitanye we ubwe na mugenzi we
Sipiriyani
Ntaryamira w’Uburundi. Dore urutonde rw’abandi
bahasize ubuzima bwabo.
Ku
ruhande rw’Urwanda :
1. Jenerali Major
Déogratias Nsabimana, umugaba mukuru w’ingabo
z’Urwanda ,
2. Koloneli Eliyasi
Sagatwa, umunyabanga wa perezida Habyarimana,
3. Majoro Tadeyo
Bagaragaza, umukozi mu biro kwa perezida,
4. Dogiteri Emmanuel
Akingeneye, umuganga wihariye wa perezida,
5. Yuvenali Renzaho,
ambasaderi akaba n’umujyanama wa perezida.
Ku
ruhande rw’Uburundi :
1.
Siriyake Simbizi, ministre,
2.
Bernard Ciza, ministre.
Ku
ruhande rw’Ubufaransa
1.
Koloneli Jean-Pierre Minaberry, umuderevu,
2.
Majoro Jacky Héraud, umuderevu wungirije,
3.
Ajida
shefu Jean Marie Perrine, umukanishi.
FPR yakunze kuvuga ko indege ya
perezida Habyarimana
yahanuwe n’Interahamwe, zimuziza ko yari amaze kwemera
kuvanaho inzitizi zose
zatumaga amasezerano y’Arusha atajya mu bikorwa. Ibyo rero
byari kuburizamo
umugambi ngo Interahamwe zari zifite kuva kera kose wo kumara Abatutsi.
Niba
ari uko byagenze, Habyarimana n’abari kumwe na we ni bo bantu
ba mbere bishwe
n’Interahamwe, ni bo bambere bahitanywe n’umugambi
mubisha w’itsembabwoko.
Bakwiye kwibukwa.
Nanone indege ya
perezida
Habyarimana ishobora kuba yarahanuwe na FPR. Hari ibimenyetso
byinshi
(indices sérieux) bibyerekana, kandi bamwe mu basirikari
bakuru b’Inkotanyi
baracyabyigamba kugeza n’ubu. Nidusobanukirwa neza inyungu
FPR yari ifite mu
kwica perezida Habyarimana, biradufasha kumva impamvu we
n’abo bari kumwe
bagomba kwibukwa, bagahabwa icyubahiro kibakwiye.
1. Icyo FPR yahoye
Habyarimana si uko igihugu cyari mu ntambara. Ku
bw’amategeko, intambara yari
yarangiranye n’isinywa ry’amasezerano
y’amahoro y’Arusha le 4/8/1993.
2. Icyo FPR yahoye
Habyarimana si uko ingoma ye yakandamizaga Abatutsi. Abatutsi bari mu
Rwanda
rwari urwitazo, naho ubundi ntabwo bari bashishikaje FPR cyane.
3. Icyatumye FPR
yica
Habyarimana ni irari ry’ubutegetsi. Imyanya amasezerano
y’Arusha yari yageneye
FPR mu buyobozi bw’igihugu buhuriweho n’amashyaka
yose yari myinshi birenze
urugero (part du lion) kandi ikomeye. Nyamara FPR yo ntiyanyuzwe
kuberako
yifuzaga kwikubira byose yonyine. Byongeye kandi hari hateganijwe ko
leta
y’ubumwe igizwe n’abaministiri bakomotse mu
mashyaka yose yagombaga kumara
amezi 22, hakaba amatora. Ngo “ntawe
usangira n’udakoramo”. Yego
FPR yari kubona amajwi aringaniye ;
ariko ntabwo yari yizeye gutsinda Habyarimana mu matora. Ni we
mukandida
yatinyaga. N’iyo amasezerano y’Arusha agikurikizwa,
FPR yari kongera ikubura
intambara ishaka ubutegetsi yihariye yonyine (Reba mu gitabo
cy’Abdul J.
Ruzibiza, Rwanda,
L’histoire secrète,
Ed. du Panama, Paris, 205, pp.203-206).
Irari ry’ubutegetsi
yihariye ryatumye FPR yica kandi yicisha abantu batagira ingano.
Ntiyari
inaniwe gutabara Abatutsi bari bamerewe nabi n’Interahamwe.
Ntabwo yabikoze
kubera iyo mpamvu. Ahubwo kenshi yabujije n’amahanga
kubagoboka, ivuga ngo izabyikorera
; ariko ntibikore (Reba mu gitabo cya Ruzibiza twavugaga mu kanya cg.
ubuhamya
bwe mu kinyarwanda bwasohotse ahantu henshi no ku rubuga www.leprophete.fr
le 4/3/2011). Iyo amahanga atabara mu Rwanda, yari gushyira ingabo zo
kugarura
amahoro hagati y’Interahamwe n’Inkotanyi, wenda
igihugu kigacikamo ibice 2,
ariko uburi kera bakazasangira ubutegetsi. Ibyo rero FPR ntiyabishakaga.
Iryo rari
ry’ubutegetsi
yihariye ni ryo ryatumye inaniranwa n’Abahutu nka Pasteur
Bizimungu, Faustin
Twagiramungu , Pierre Célestin Rwigema, Seth Sendashonga,
Théoneste Lizinde,
Jean Marie Vianney Ndagijimana, Jean Baptiste Nkuriyingoma, Alphonse
Marie
Nkubito n’abandi benshi tutarondora ngo tubarangize. Bamwe
yarabishe, abandi
irabafunga, abandi irabatorongeza, abasigaye irabacecekesha.
N’Abatutsi
batashatse kujya muri wo murongo wayo yabamereye nabi kugeza
n’ubu.
Iryo rari
ry’ubutegetsi
ni ryo ryatumye FPR igira uruhare rukomeye cyane (atari
ubufatanyacyaha, atari
ukuba icyitso, ahubwo rwose ari gatozi) mw’iyicwa rya
perezida Melchior Ndadaye
w’Uburundi na bagenzi be le 21/10/1993. Burya Radiyo Muhabura
yari ifite
icyicaro cyayo i Bujumbura. Mu Burundi kandi hari ibigo byinshi abasore
bifuzaga kujya muri FPR batorezwagamo. Ibyo byose n’izindi
nkunga FPR yakuraga
mu Burundi byari guhagarara iyo Ndadaye aguma ku butegetsi. Bahisemo
kumwica nabi.
Bageze kwa Sylvestre Ntibantunganya wari ministiri we
w’ububanyi n’amahanga,
bamubuze, bica umugore we wari umaze icyumweru abyaye n’undi
mutegarugori
w’inshuti wari waje kubasura (Filip Reyntjens, Rwanda, Trois jours qui ont
fait basculer l’histoire, Ed.
L’Harmattan, Paris, 1995, p.99).
Abantu bose
bapfuye
bazira irari ry’ubutegetsi rya FPR bazajya bibukwa, perezida
Yuvenali
Habyarimana abe ari we usigara ? Yajya yibukwa wenyine se, abari kumwe
nawe bakibagirana
? Oya rwose, ntibikwiye. Mu muco wa kinyarwanda, “ntawe uheza mu kiriyo”.
Kwibuka bose birakwiye.
II.
Abaguye mu kigo
cy’abayezuwiti (Centre Cristus) i
Remera ya Kigali.
Muri uwo
mugoroba wa le
6/4/1994 hapfuye abandi bantu benshi mu mugi wa Kigali. Abakunze
kuvugwa ni
abaguye mu kigo cy’Abayezuwiti (Centre Christus) i Remera.
Dore urutonde rwabo :
Abayezuwiti
:
1. Padiri Inosenti
Rutagambwa
2. Padiri Patrick Gahizi
3. Padiri Chrysologue
Mahame
Abandi
bapadiri :
1. Padiri Alfred
Nzabakurana
2. Padiri Boniface Kanyoni
3. Padiri Yohani Mariya
Vianney Niyirema
Aba bapadiri bari
baherekeje Musenyeri Agustini Misago, umwepiskopi wa Gikongoro
wagombaga gufata
indege mu gitondo ajya i Roma muri sinode nyafurika yatangiye le 10/4
ikarangira le 8/5/1994.Yakijijwe n’uko yari yaraye kwa
mugenzi we Musenyeri
Visenti Nsengiyumva, arkepiskopi wa Kigali.
Ababikira
1. Marie Rose Mukabadege
2. Francine Mukakayange
3. Winifrida Mukamana
4. Immaculée Mukamuligo
5. Bellancilla Mukayitesi
6. Thérèse Murekeyisoni
7. Béatrice
Nyirangirababyeyi
8. Florence Umutesi
Aba babikira bari abana
b’abakobwa bo mu muryango witwa “Vita et
Pax (Ubuzima n’Amahoro)”.
Abenshi muri bo bakomokaga i Cyangugu.
Bari i Remera mu ihugurwa nkarishyabwenge (session de formation) mu bya
Bibiliya ryayi riyobowe na padiri Yuvenali Rutumbu wigishaga mu
Nyakibanda.
Abagizi ba nabi
bagomba
kuba bari Interahamwe cg. abasirikari bo mu ngabo za kera binjiye ku
ngufu mu
kigo cy’abayezuwiti, bacucuma aba bantu bose batabanje kubaza
buri wese ubwoko
bwe. Niba baranababwiye ngo bitandukanye bakurikije ubwoko bwabo,
baranze
nk’uko byagiye bigenda ahandi henshi mu Rwanda. Padiri
Rutumbu we agomba kuba
yarakijijwe n’uko abo bicanyi batamubonye. None se abantu
babaye abasangirangendo
mu buzima bwabo hano ku isi, bakaba abasangirangendo mu kwiha Imana,
bakaba bo
mu rupfu rutunguranye kandi rubabaje nka ruriya, uzajya kubatandukanya
mu gihe
cyo kwibuka no kwunama ? Uzita ku kababaro k’inshuti,
abavandimwe n’ababyeyi ba
bamwe, ku bandi ugirengo “AWA!!!”. Oya rwose, igihe
kirageze, ndetse
twaranatinze, cyo kugirango twibuke bose.
Musemakweli
Jean de Dieu
Kigali-Rwanda