Mu ntambara ya Congo,
Perezida Paul Kagame akorera nde?
Enock
Safari Buhendwa.
Hashize iminsi intambara mu burasirazuba
yongeye
kubyutsa umutwe, Guverinoma ya Repubulika iharanira Demokarasi ya Congo
ihanganye n’imitwe yitwaje intwaro ikorera mu burasirazuba
bw’amajyaruguru ya
Congo. Nk’uko
n’ubusanzwe
nyir’urutwe runini ngo atarengwa n’imijugujugu,
Kagame Paul wa Leta ya Kigali
aratungwa agatoki mu kuba atoza ndetse agatera inkunga iyo mitwe.
Impuguke
z’umuryango w’Abibumbye (ONU)mu cyegeranyo zashyize
ahagaragara mu kwezi kwa
kamena 2012, zemeza nta shiti ko Kagame ari we koko ushyigikiye iriya
ntambara.
Mu
kiganiro cye ngarukakwezi n’Abanyamakuru, Perezida Kagame
yagize ati:
“Ngiye kubamenera ibanga”. Ibi akaba yarabivuze
asubiza ibibazo by’abanyamakuru
bashakaga kumenya ukuri ku bibera muri Congo.
Mu
ibanga rya Kagame, avuga ko hari abantu batangiye kumwegera mbere
y’uko
amatora aherutse muri Congo aba, bakamubaza niba abona Joseph Kabila
ari umuntu
ukwiye kuyobora Congo. Abo bantu ngo bongeyeho ko Kabila atabavugisha
ngo kuko
bamushaka bakamubura. Bityo basabye Kagame kubafasha kuvugana na
Kabila. Ngo
nyuma y’aho, Kabila amaze gutorwa abo bantu basanze ntacyo
babikoraho, kuko,
ngo Kabila yaba yaribye amajwi cyangwa se yaratowe by’ukuri
abo bantu ntacyo
bashobora guhindura. Gusa rero nk’uko Kagame abivuga, ngo abo
bantu bakunda
Congo ariko bakanga Abanyekongo. Umunyamakuru amubajije abo bantu abo
ari bo,
Kagame yasubije ko nk’Abanyamakuru bagombye kuba babizi
kumurusha!
Kagame
yakomeje abwira abanyamakuru ko ibibazo bya Congo bidakwiye kubazwa
u Rwanda ngo kuko bireba Congo ubwayo. Iki
gisubizo gihuye neza n’icyo Gahini yahaye Imana igihe
yamubazaga aho
umuvandimwe we Abeli ari. Umunyamakuru Andrew Mwenda wo
muri Uganda
yumvishije Kagame impamvu nta wundi wakekwa gushyigikira bariya
barwanyi bahoze
bari muri CNDP ubu bakaba bariyise M23. Mwenda yemeza ko impamvu
nyamukuru yo
gukeka u Rwanda ari uko Abayobozi b’u Rwanda bahuje ubwoko na
bariya barwanyi
ngo kuko bose ari Abatutsi ikindi bikaba byaragaragaye mbere ko U
Rwanda
rwabafashije mbere y’amasezerano ya Nzeli 2009. Aha niho
Kagame yemeje ko rwose
atari aba CNDP yafashije gusa , ngo ahubwo n’abari Kinshasa
ni FPR yabashyize
ku butegetsi. Mwenda ati: “ariko abari i Kinshasa bo
ntimuhuje ubwoko”. Kagame
ati: “ninde ubizi?”
(Who knows?)
Aha akaba yaremeje bidasubirwaho ibyo Abanyekongo bamaze igihe kinini
bavuga ko
Hypolithe Kanambe uzwi ku
mazina
ya Kabila Joseph afitanye
isano
n’Abanyarwanda bari ku butegetsi mu Rwanda.N’Ubwo
Kagame avuga ko ibibazo bya
Congo bitamureba, yabaye nk’ushyigikira uburyo iriya ntambara
ari ngombwa. Aha
Kagame yavuze ko ngo nyuma y’amasezerano yabaye hagati
y’umutwe wa CNDP mu
mwaka wa 2009, abasirikare ba CNDP binjijwe mu gisirikare cya Leta
bishwemo,
bicirwa 50 aho bari boherejwe mu butumwa hirya no hino mu gihugu. Abazi
iyi
nkuru bavuga ko Abasirikare ba CNDP bamaze kwinjizwa mu gisirikare cya
Congo
bahawe ubutumwa mu mitwe (bataillons) itandukanye ariko baza gusanga
batazashobora guharanira inyungu z’ akarere
k’uburasirazuba bwa Congo. Leta ya
Congo yababwiye ko batakiri Inyeshyamba bityo bakaba bagomba kubaha
amategeko
bahabwa n’ ubuyobozi bukuru bw’Ingabo. Aba ba
Ex-CNDP rero bakomeje kuvuga ko
ubwoko bw’Abatutsi baturukamo ngo bumerewe nabi mu
burasirazuba bwa Congo bityo
bakumva ko aribo bonyine bashobora kuburinda. Nyamara Leta ya Kinshasa
yo
yasangaga aba barwanyi kubagumisha muri kariya karere ari ikosa rya
tekiniki,
kuko bashoboraga gukomeza kunga ubumwe na Leta ya Kigali ikaba yakomeza
kubakoresha mu gushaka gucunga kariya karere kazwiho kubamo ubukungu
kamere
bwinshi. None se koko Kagame niwe washoje iriya ntambara, cyangwa hari
uwo
akorera? Reka tubisuzume.
1.
Umugambi wo kwigarurira Uganda, Rwanda na RD Congo si uwa none.
Amateka
ya ziriya ntambara zo mu burasirazuba bwa Congo atangirana
n’itegurwa ry’intambara muri Uganda, ubwo Museveni
yashakaga gufata
ubutegetsi. Bivugwa ko mu gihe Museveni yari afite ubuzima butari bwiza
muri
Uganda yiyemeje guhunga no gutangiza intambara yo gufata Uganda. Aho
yagiye
muri Tanzania yahahuriye na John Garang wayoboraga
umutwe SPLA(Sudan
People’s Liberation Army) warwanyaga ubutegetsi bwa Sudan,
ahahurira na Désiré
Kabila wo muri RD Congo icyo gihe yari Zaire, hanyuma akaba
yari kumwe
kandi na Fred Gisa Rwigema uyu waje gutera U Rwanda
ayoboye FPR agapfa
atarenga umutaru. Aba bagabo uko ari bane batangiye kwiyita aba Panafricanists,
ni ukuvuga abaharanira ubumwe bw’Abanyafurika. Bafashijwe na
Mwalimu Julius
Nyerere wayoboraga Tanzania, batangiye imyitozo ya gisirikare ndetse
bamwe muri
bo bajya no kurwana muri Mozambique bafasha FRELIMO (Frente de
Libertação de
Moçambique) umutwe waharaniraga kwishyira ukizana
kwa Mozambique.
Ubwo
intambara ya Mozambique yarangiraga, iya Sudan ica ibintu, iya Uganda
nayo iba irabiyogoje. Uganda ifashwe Rwigema yagizwe uwungirije umugaba
mukuru
mbere yo kugirwa ministri w’Ingabo. Muri 1990, U Rwanda ruba
arirwo rutahiwe
narwo rufatwa nyuma y’imyaka ine. Nyuma y’umwaka
umwe Zaire niyo yari iramukiwe
ariko imaze gufatwa Kabila atangira kwirukana Abanyarwanda bashakaga
gukomeza
kwibera mu butegetsi bwa Congo. Igikorwa cyo kwirukana abo Banyarwanda
cyabaye
nk’igica intege umugambi wo gukomeza kuyobora Congo. Nyuma
Kabila yaje kwicwa,
u Rwanda rukomeza gushoza intambara mu burasirazuba rwitwaje ko rugiye
kurwanya
FDLR.
Ubwenge
bukeya bwa Museveni na Kagame bwahuye n’inyota irenze urugero
yo
gutegeka maze bibwira ko Abazungu babashyigikiye
kuko babakunda.
Nyamara ibimenyetso byagaragaje ko yaba Museveni yaba na Kagame
bayobora muri
iki gihe ari ibikoresho by’inyungu bwite
za bamwe mu Bazungu
b’ibikomerezwa bo mu bihugu
by’u Bwongereza na Leta zunze ubumwe
z’Amerika. Ese umugambi wa Panaficanism wahereye he? Byari
ibigambo gusa
bivanze n’amaco y’inda.
Museveni yagize John Garang aba aramugaritse kuko
yari yamaze kugaragaza ko atazorohera Abanyamerika mu mugambi wo
gucukura
peteroli yo muri Sudan y’amajyepfo. Ubwo kandi Museveni yari
mu birengeje
Laurent Désiré Kabila kuko yari atangiye
kunanirana. Ibi byose Museveni
abikorera Abanyamerika n’Abongereza kuko bamuteye ubwoba ko
bashatse
bashyigikira “opposition” ikamuvanaho dore ko
Abanya Uganda bamaze gushira
ubwoba bakaba banarambiwe Museveni.
Kuri
Kagame biracyakomeye ko Abanyarwanda bahaguruka bakamurwanya kuko
yabateye ubwoba guhera muri 1990 ubwo yigaragazaga
nk’umwicanyi
utaranganwa umutima w’abantu mu kwica urubozo abana, abagore,
abagabo,abakambwe
n’amajigija. Ibi byaje kwiyongera aho amariye gufata
ubutegetsi aho yakomeje
guhahamura abantu akoresheje amagufa yanitse hirya no hino hamwe
n’ama disikuru
yumvisha Umunyarwanda ko nta gaciro agira, ko kugira ngo ugire agaciro
ugomba
gupfukama ukamukomera amashyi. Bityo ubu Umunyarwanda uri mu gihugu
afite
ihungabana rikomeye, ryakubitiraho inzara afite bigatuma ahora mu
mihangayiko
y’ubuzima ntagire umwanya wo gutekereza uko yahangana
n’igitugu. Gusa rero na
none baravuga ngo utayihinganye (inzara) ntayikira.
Ntiwategereza gukira
inzara ngo nibwo uzajya gukora kandi ibyo kurya biva mu gukora, ni
ukuvuga ko
twagombye gukenyera tugakomeza tukarwanya igitugu niba dushaka
kugikira.
2. Ese Kagame we akorera nde mu
by’ukuri?
(1) Abongereza:
Umwe mu bajyanama ba Kagame ni uwahoze ari
minisitiri
w’intebe w’Ubwongereza, Tony Blair.
Biratangaje kubona igihugu nk’u
Bwongereza kigisha ibindi kubahiriza amahame ya demokrasi kiruca
kikarumira mu
gihe Abanya Politiki bicwa abandi bagafungirwa ubusa. Biteye agahinda
n’ishozi
kubona umuntu nka Tony Blair aceceka mu gihe u Rwanda abereye
umujyanama
rushyirwa mu ma rapports atabarika ruregwa guhungabanya
ubusugire bw’ikindi
gihugu. Ese byaba ari uko Congo itavuga Icyongereza mama? U
Bwongereza
bwarengeje urugero aho bushyigikira ko u Rwanda rwakirwa mu muryango
w’ibihugu
bwigeze gukoloniza (Commonwealth of Nations). Nyamara mu mahame
y’uyu muryango
hari iry’ingenzi ryitwa “Agreeing to
disagree” tugenekereje ni ukuvuga “kwemera
kutavuga rumwe”. Biratangaje ko igihugu
nk’u Rwanda kibangamira iri hame
ntawe ugitunga urutoki. Ibi bishobora gufatwa nk’aho ibyo
Kagame akora aba
yabigiriwemo inama na Tony
Blair. Ikimenyimenyi ni uko Tony Blair atigeze ajya
ahagaragara ngo yitandukanye na Kagame!
Ikinyamakuru The Daily Telegraph cyasohotse
kuwa 13
Nyakanga cyagarutse ku guceceka gukabije kw’igihugu
cy’u Bwongereza ku ntambara
ibera muri Congo. Van Woudenberg ukuriye ubushakashatsi muri Human
Rights Watch
mu karere ka Afurika y’iburasirazuba yabwiye iki kinyamakuru
ko biteye ubwoba
kubona ukuntu abanyapolitiki b’Abongereza bafitanye umubano
na Kagame nka David
Cameron, William Hague na Andrew Mitchell bacecetse mu gihe
intambara
yashojwe n’u Rwanda ikomeje guca ibintu. Woudenberg yongeyeho
ko kuba u Rwanda
ruhakana ibyo rushinjwa ari nta shingiro bifite kuko rwabihakanye muri
1996,
rubihakana muri 1998, rubihakana muri 2008 kandi nyuma byose
bikagaragara ko
byari ibinyoma.
(2) Abanyamerika
N’ubwo bwose Abanyamerika bajya
banyuzamo bagacyaha
Kagame ariko usanga ari ibintu bya nyirarureshwa kuko nta ngamba
zifatika
bamufatira. Duhereye nka mbere gato y’uko Ingabire Victoire
afungwa ndetse
n’umwunganira akaza gufungwa, perezida Obama yavugiye muri
Ghana ijambo
rikomeye ryari ryagaruriye Abanyafurika benshi (cyane cyane
urubyiruko)
icyizere ko Afurika ikeneye inzego
z’ubuyobozi zikomeye, ko idakeneye
Abategetsi bigira ibihangange (Africa needs strong institutions not
strong
leaders). Kagame yari mubo Obama yabwiraga. Nyuma
aho uwunganiraga
Ingabire Prof Peter Erlinder afashwe na polisi ya Kagame agafungwa,
Leta zunze
ubumwe z’Amerika zashyize igitutu kuri Kagame kugeza aho
Erlinder afunguwe.
Nyamara nta gitutu kigeze gishyirwa muri dossier ya Ingabire kandi
bizwi ko ari
nta reme ifite. Ikigararagara ni uko ubutegetsi bwa Obama
budashyigikiye Kagame
ariko habura ubutwari bwo kwima amatwi abantu bafite imbaraga zitari
nkeya
bavuganira Kagame ngo aha wenda yongerewe igihe yakwisubiraho. Abo ni
nka Bill
Clinton wahoze ari perezida ndetse ubu umugore we Hilary
Clinton akaba
ari muri government ya Obama. Abandi ni nka Pastor Rick Warren.
Aba
bagabo bombi Clinton na Warren n’iyo batagize icyo bavuga,
gusura u Rwanda
(dore ko Warren we yahawe n’ubwenegihugu) bisobanuye gufata
mu mugongo Kagame,
no kumukingira ikibaba igihe ariho arimbagura abaturage
b’inzira akarengane. Mu
mategeko ibi byitwa ubufatanyacyaha, igihano gikwiye guhabwa
Kagame bagombye
kuzagisangira.
Umunsi Kagame yagejejwe mu rukiko
kubera
ibyaha by'ubwicanyi,
uyu mupasitori w'incuti ye magara utamugira inama yo
kwisubiraho azashinjwe ubufatanyacyaha!
Leta zunze ubumwe z’Amerika zubatse
ambassade yazo I
Kigali muri metero nkeya cyane uvuye ku biro bya Perezida Kagame. Bityo
bikaba
bizwi neza ko ubutasi bwa Leta zunze ubumwe z’Amerika muri
ambassade bukurura
ibivugwa n’ibikorwa byose mu biro bya Nyakubahwa Kagame.
Kuvuga Leta zunze
ubumwe z’Amerika zaba zitazi neza ko U Rwanda arirwo rushoza
intambara muri
Congo byaba ari ugusetsa imikara. Gusa na none Kagame ni umuntu ugira
ibintu
byo gushaka kwigenga rimwe na rimwe ndetse akaba yakwanga gukoreshwa.
Ibi rero
byatumye Abanyamerika batangira gukanga(blackmail) Kagame.
Igikangisho cya mbere Kagame ni raporo ya
Mapping
ishinja Kagame kuba yarakoze jenoside yasohotse taliki ya 1/10/2010,
kugira ngo
Kagame atangire gutitira bityo yumve ko ubuzima bwe buri mu biganza
by’Abanyamerika. Iyi rapport kugira ngo iceceke Kagame yagiye
muri Leta zunze
ubumwe z’Amerika mu “mishyikirano”
avuyeyo ahumekaho kabiri.
Igikangisho cya kabiri ni urubanza rwa Charles
Taylor.
Muri uru rubanza Taylor yaregwaga neza neza ibisa n’ibyo
Kagame ashinjwa. Mbere
y’uko rusomwa ibinyamakuru byatangaje ko rugomba kubera isomo
aba perezida
bakora nka Taylor.
Ikinyamakuru
The Daily Telegraph cyo kwa 13 Nyakanga 2012 kivuga ko Leta
zunze ubumwe z’Amerika zavuze ko ziteguye kugabanya zimwe mu
mfashanyo za
gisirikare zahabwaga u Rwanda mu rwego rwo guca intege intambara Kagame
ashoza
muri Congo. Nyamara ubikurikiraniye hafi usanga nabyo ari ibigambo
gusa. Iyo
biba ari ukuri hari kubaho “embargo en
armes” bikagira inzira.
Ibi
bikangisho byiyongeyeho ibyabanje nka mandats d’arrets
z’Abafransa
ndetse n’iza Espagne n’amakuru afitwe
n’inzego z’umutekano za Leta zunze ubumwe
z’Amerika ku birebana n’iraswa ry’ndege
ya Perezida Habyarimana, bituma Kagame
atakiri umuntu wigenga, ahubwo yabaye umuntu wamazwe n’ubwoba
kuko yumva ko
ubuzima bwe abukesha ba Mpatsibihugu. Ishyaka cyangwa se ibigambo byo
kwihesha
agaciro no kwanga Abakoloni byavugwaga ubu byahindutse gusaba agaciro
no
gusimbuza ubukoloni bw’Abavuga ururimi rw’igifransa
tukayoboka abavuga
urw’icyongereza. Umutegetsi rero udafite ubwigenge
bw’umutinamanama aba
atagishoboye kuyobora igihugu kabone n’aho yaba yaragifashe
akoresheje intwaro.
Umwanzuro:
U Rwanda ruzazamurwa n’amaboko y’Abana barwo. Naho se Congo yo?
Ese ibibazo bya Congo ntibireba u Rwanda? Nkeka
ko
Kagame yamaze gutanga igisubizo cye. Ibibazo bya Congo dukwiye kubigira
ibyacu
kuko iyo inzu y’umuturanyi ifashwe n’umuriro nta
cyizere wagira ko iyawe itaza
gufatwa. Ikintu cyonyine cyakubuza gutabara umuturanyi ni uko yaba ari
wowe
wacanye uwo muriro! Iki gisubizo cya Kagame rero kiragaragaza ko rwose
ariwe
wateye Congo. Gusa nanone Kagame ntacura intwaro, ikindi uguceceka
kw’ibihugu
by’ibihangange guhatse byinshi, icy’ingenzi kikaba
ari uko ari byo biri
kwenyegeza umuriro. Ba Mpatsibihugu bamaze kutubona amatwi, bazi ko
Kagame
agifite igihe kuko Abaturage b’u Rwanda bakigengwa
n’ubwoba bwo gupfa. Gusa
rero ubu bwoba bwabaye akarande mu myaka 18 FPR imaze ku butegetsi
sibwo butuma
Abanyarwanda badapfa, gusa butuma bapfa urusorongo.
Gutega
amakiririro kuri ONU cyangwa andi mahanga nabyo bihira bake. (Soma
inyandiko: Rwanda: Ni Dieu ni l’ONU
». Le peuple rwandais abandonné dans
les mains des prédateurs kuri http://www.musabyimana.net/lire/article/rwanda-ni-dieu-ni-lonu-2/index.html).
Ibiri kuba kuri Congo nibyo byabaye ku
Rwanda muri 1990. U Rwanda rwatewe na Uganda yitwaje ko ari impunzi
zitahutse,
U Rwanda ruteye Congo rwitwaje ko Abatutsi bo muri Congo bashaka
uburenganzira
bwabo. Ibyabaye mu Rwanda ni jenoside ebyiri zikurikiranye ariko
Abanyamerika
ndetse n’andi mahanga baha umugisha imwe indi iribagirana.
Ese muri Congo
hazaba jenoside zingahe? Ni iyihe izahabwa umugisha ni iyihe
izasibanganywa?
Nzaba mbarirwa. Aba congoman murabe mwumva. Icy’ingenzi
kigaragara ni uko
amahinduka aramutse abayeho mu Rwanda, Congo nayo yaboneraho amahoro.
Aho
amahoro ya Congo arifuzwa koko n'Ubwongereza ndetse na Leta zunze
ubumwe za
Amerika ?
Enock Safari Buhendwa
busenock@yahoo.fr
Diploma in Commowealth Values and Youth
Development.